Մասնագիտությամբ ապագա լեզվաբան եմ : Կներկայացնեմ հետաքրքիր փաստեր իմ նախընտրած մասնագիտության մասին:
Լեզվաբանությունը գիտություն է, որի ուսումնասիրության առարկան մարդկային լեզուն է։ Այդ ուսումնասիրությունը հիմնված է, մի կողմից, առանձին լեզուների փաստական երևույթների քննության վրա, մյուս կողմից՝ լեզվի տեսական, ընդհանուր հարցերի լուսաբանման վրա։ Այս երկու կողմերը լեզվաբանության մեջ հանդես են գալիս միասնաբար։
Լեզվաբանության նպատակն է լսուսաբանել մարդկային լեզվի ծագման գործընթացը, գտնել լեզվի զարգացման ներքին օրենքները, ցույց տալ նրա տեղն ու դերը հասարակական կյանքում և տալ այն սկզբունքները, որոնցով պետք է առաջնորդվել յուրաքանչյուր լեզվի ու լեզվական երեևույթի հետազոտության բնագավառում:
Լեզուն հասարակական երևույթ է, ուստի լեզվաբանությունը հասարակական գիտություն է։ Լեզվաբանությունը, ըստ այս տեսակետի դառնում է էմպիրիկ, փաստագրական գիտություն. նրա ուսումնասիրման առարկան այսպիսով դառնում է լեզուների ձևը, մինչդեռ այդ ձևերն առանց բովանդակության ոչինչ չեն ասում մեզ։ Միայն լեզվի ձևի ու բովանդակության միասնական ուսումնասիրությունը կարող է լինել իսկական գիտություն։ Սրան հետևում է, որ լեզվաբանությունը չի կարող առանց լեզվի փիլիսոփայության։ Լեզվի ուսումնասիրությունը պետք է կատարվի և՛ կոնկրետ նյութի քննությամբ ու հետազոտությամբ, և՛ դրա փիլիսոփայական մեկնաբանությամբ։
Եթե լեզվաբանությունը ուսումնասիրում է մարդկային լեզուն, ապա նշանակում է, թե նա միաժամանակ նաև պատմական գիտություն է։ Լեզուն քարացած երևույթ չէ. նա հարատև փոփոխվող ու զարգացող է։ Լեզվաբանությունն ուսումնասիրում է այդ պատմականորեն զարգացող երևույթն իր բոլոր մանրամասներով ու բազմազնությամբ, իր բոլոր վիճակներով ու դրսևորումներով, իր զարգացման ընթացքի մեջ, ինչը ցույց է տալիս լեզվաբանության պատմական բնույթը։
Լեզվաբան
Ստեփան Մալխասյան
Կենսագրություն
Ստեփան Սարգսի Մալխասյանցը ծնվել է 1857-ի նոյեմբերի 7-ին (հոկտեմբերի 25-ին)Ռուսական Կայսրության (ներկայումս՝ Վրաստանի Հանրապետություն) Ախալցխա քաղաքում։ Ավարտելով տեղի ծխական դպրոցը, ուսումը շարունակել է Ախալցխայի ռուսական գավառական դպրոցում։ 1874-ին ընդունվել է Վաղարշապատի Գևորգյան ճեմարանը։ 1878-ից սովորել է Սանկտ Պետերբուրգի Կայսերական Համալսարանի արևելագիտության ֆակուլտետում, աշակերտելով Քերովբե Պատկանյանին, Նիկողայոս Մառին, Նիկողայոս Ադոնցին, Օրբելուն, Կուսիկյանին։ 1889-ին ավարտում է համալսարանը, որպես հայոց լեզվի, սանսկրիտի և վրաց լեզվի մասնագետ՝ ստանալով գիտությունների թեկնածուի գիտական աստիճան։ 1890 թ Ստ. Մալխասյանցը աշխատանքի է անցնում Թիֆլիսի Ներսիսյան դպրոցում, որտեղ աշխատել է մինչև 1910 թ, 1903-1906 թթ լինելով տեսուչ։ Այդ տարիներին նա ամուսնանում է Սաթենիկ Բենկլյանի հետ։ Այստեղ նա գրում է Ներսիսյան դպրոցի 75-ամյա գործունեության պատմությունը, ինչպես նաև մի քանի դասագրքեր ու շատ հոդվածներ։ Եղել է Ժողովրդական (հետագայում՝ Ռամկավար ազատական) կուսակցության ղեկավար դեմքերից։ 1910-1914 թվականներին Ստ. Մալխասյանցը Թիֆլիսի Հովնանյան օրիորդաց դպրոցի տեսուչն էր, իսկ 1914-1915 ուս. տարում տեսուչի պաշտոնով աշխատանքի է հրավիրվում Գևորգյան ճեմարան, սակայն 1917-ին ճեմարանը փակվելու պատճառով նորից վերադառնում էԹիֆլիս ու տեսուչի պաշտոնով աշխատանքի է անցնում Գայանյան վարժարանում։ 1919-ին Մալխասյանցը վերջնականապես վերադառնում է Հայաստան. մեկ տարի պաշտոնավարում է Ալեքսանդրոպոլ ի (ներկայումս՝ Գյումրի) նորաբաց առաջին համալսարանում։ Ստ. Մալխասյանցի ելույթը Հայաստանի Հանրապետության Ազգային Ժողովում հիմք հանդիսացավ անկախ Հայաստանի (1918 - 1921) պետական դրոշիգույների ընտրության համար Հայաստանի անկախության վերականգնումից հետո նույն գույներով դրոշը նորից դարձավ Հայաստանի Հանրապետության պետական հորհրդանիշը։ 1920 թվականի փետրվարի 1-ին նրան շնորհվել է պատվավոր իրավունքը կարդալու առաջին հանդիսավոր դասախոսությունը նորաբաց Երևանի Պետական Համալսարանում։ 1940-ին Ստ. Մալխասյանցին honoris causa (երբ գիտական աստիճանըը շնորհվում է առանց դիսերտացիա պաշտպանելու, սակայն գիտության բնագավարում մեծ ներդրում կատարելու համար) շնորհվել է գիտությունների դոկտորի պատվավոր գիտական աստիճան, իսկ 1943-ին նա ընտրվել է նորաբաց Հայկական Գիտությունների ակադեմիայի հիմնադիր կազմի անդամ։ Ակադեմիկոս Ստ. Մալխասյանցը Սուրբ Էջմիածնի Մայր աթոռի հոգևոր խորհրդի անդամ էր, ինչպես նաև «Էջմիածին» ամսագրի հիմնադիր անդամ՝ 1944-ից։ Ստ. Մալխասյանցը մահացել է Երևանում 1947 թ հուլիսի 21-ին։
Գործունեությունը բանասիրության և թարգմանության ոլորտում
Հայագիտության բնագավառում Մալխասյանցը հիմնականում չորս կարևոր ուղղություններով է զբաղվել՝ բանասիրություն, լեզվաբանություն, թարգմանություն, բառարանագրություն։ Սրանց զուգահեռ նա նաև հայտնի լրագրող էր։ Ստ. Մալխասյանցի առաջին երկու հոդվածները տպագրվել են «Արարատ» ամսագրի 1878-ի 4-րդ և 5-րդ համարներում՝ Թոմաս Էդիսոնի պատրաստած առաջին ձայնագրիչ ապարատի ևՓարիզի Սենի ափին կազմակերպված հայկական ձեռագրերի ու հնատիպ գրքերի ցուցահանդեսի մասին։ Նրա համագործակցությունը «Արարատ» ամսագրի հետ շարունակվել է մինչև «Արարատի» փակումը 1919 թ։ 1944 թ. հունվարից, երբ լույս է տեսել «Էջմիածին» հանդեսի առաջին համարը, Մալխասյանցը եղել է նաև նրա մշտական թղթակիցը։ Նա բազմաթիվ հոդվածներով հանդես է եկել մի շարք այլ հանդեսներում ու լրագրերում, որոնցից են՝ «Մշակ», «Հանդէս ամսօրեայ», «Մարտակոչ», ԳԱ «Տեղեկագիր»։ Ինչպես գրում է բանասիրական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Խաչիկ Բադիկյանը՝ «Պետք է հատուկ ընդգծել, որ Մալխասյանցի՝ մամուլում հրատարակված հոդվածները միայն տեղակատվական բնույթ չեն կրում. նրա հոդվածներն ավելի շատ տեսական և բանավիճային բնույթի են և շատ կարևոր արժեք են ներկայացնում»։
Ներդրումը լեզվաբանության ոլորտում
Մեծ է Ստ. Մալխասյանցի ներդրումը հին հայերենի, հայոց լեզվի պատմության, համեմատական քերականության, ինչպես նաև ժամանակակից հայերենի մի քանի կնճռոտ ու բանավիճային հարցերի ուսումնասիրության մեջ։ Նա իր ծանրակշիռ խոսքն է ասել հայոց լեզվի ցեղակցության, հայերենի տաղաչափության և բազմաթիվ այլ հարցերի վերաբերյալ։ Նրա «Գրաբարի հոլովումը, խոնարհումը և նախդիրները» (Թիֆլիս, 1891 և 1910) և «Գրաբարի համաձայնությունը» (1892) գրաբարի հետագա ուսումնասիրողների համար ուղեցույց են դարձել։ Ընդունելով նախալեզվի գոյությունը՝ Ստ. Մալխասյանցը ընդունում էր գրաբարից առաջ հայ բարբառների գոյության վարկածը։ Հայտնի է, որ 10-ական թվականներին բանավեճ ծավալվեց աշխարհաբարի հոլովների վերաբերյալ. բանավիճելով Մ. Աբեղյանի հետ՝ նա երկու հոդված գրեց՝ ի պաշտպանություն հայցական հոլովի («Հայցական հոլովը աշխարհաբարի մեջ» և «Դարձյալ հայկական հոլովը») (Նոր դպրոց, 1908 և 1909)։ Նույն թվականներին հսկայական բանավեճ էր ծավալվել նաև հայերենի ուղղագրության վերաբերյալ, որի պարագլուխը նույնպես Մալխասյանցն էր, որը տարբեր պարբերականներում հանդես եկավ բազմաթիվ հոդվածներով՝ «Մեկ հնչյունին մեկ գիր» նշանաբանով։ Բանավեճը տևեց տասը տարուց ավելի, նա միշտ մնաց Մանուկ Աբեղյանին հակառակորդ։
Լեզվաբանությունը գիտություն է, որի ուսումնասիրության առարկան մարդկային լեզուն է։ Այդ ուսումնասիրությունը հիմնված է, մի կողմից, առանձին լեզուների փաստական երևույթների քննության վրա, մյուս կողմից՝ լեզվի տեսական, ընդհանուր հարցերի լուսաբանման վրա։ Այս երկու կողմերը լեզվաբանության մեջ հանդես են գալիս միասնաբար։
Լեզվաբանության նպատակն է լսուսաբանել մարդկային լեզվի ծագման գործընթացը, գտնել լեզվի զարգացման ներքին օրենքները, ցույց տալ նրա տեղն ու դերը հասարակական կյանքում և տալ այն սկզբունքները, որոնցով պետք է առաջնորդվել յուրաքանչյուր լեզվի ու լեզվական երեևույթի հետազոտության բնագավառում:
Լեզուն հասարակական երևույթ է, ուստի լեզվաբանությունը հասարակական գիտություն է։ Լեզվաբանությունը, ըստ այս տեսակետի դառնում է էմպիրիկ, փաստագրական գիտություն. նրա ուսումնասիրման առարկան այսպիսով դառնում է լեզուների ձևը, մինչդեռ այդ ձևերն առանց բովանդակության ոչինչ չեն ասում մեզ։ Միայն լեզվի ձևի ու բովանդակության միասնական ուսումնասիրությունը կարող է լինել իսկական գիտություն։ Սրան հետևում է, որ լեզվաբանությունը չի կարող առանց լեզվի փիլիսոփայության։ Լեզվի ուսումնասիրությունը պետք է կատարվի և՛ կոնկրետ նյութի քննությամբ ու հետազոտությամբ, և՛ դրա փիլիսոփայական մեկնաբանությամբ։
Եթե լեզվաբանությունը ուսումնասիրում է մարդկային լեզուն, ապա նշանակում է, թե նա միաժամանակ նաև պատմական գիտություն է։ Լեզուն քարացած երևույթ չէ. նա հարատև փոփոխվող ու զարգացող է։ Լեզվաբանությունն ուսումնասիրում է այդ պատմականորեն զարգացող երևույթն իր բոլոր մանրամասներով ու բազմազնությամբ, իր բոլոր վիճակներով ու դրսևորումներով, իր զարգացման ընթացքի մեջ, ինչը ցույց է տալիս լեզվաբանության պատմական բնույթը։
Լեզվաբան
Ստեփան Մալխասյան
Կենսագրություն
Ստեփան Սարգսի Մալխասյանցը ծնվել է 1857-ի նոյեմբերի 7-ին (հոկտեմբերի 25-ին)Ռուսական Կայսրության (ներկայումս՝ Վրաստանի Հանրապետություն) Ախալցխա քաղաքում։ Ավարտելով տեղի ծխական դպրոցը, ուսումը շարունակել է Ախալցխայի ռուսական գավառական դպրոցում։ 1874-ին ընդունվել է Վաղարշապատի Գևորգյան ճեմարանը։ 1878-ից սովորել է Սանկտ Պետերբուրգի Կայսերական Համալսարանի արևելագիտության ֆակուլտետում, աշակերտելով Քերովբե Պատկանյանին, Նիկողայոս Մառին, Նիկողայոս Ադոնցին, Օրբելուն, Կուսիկյանին։ 1889-ին ավարտում է համալսարանը, որպես հայոց լեզվի, սանսկրիտի և վրաց լեզվի մասնագետ՝ ստանալով գիտությունների թեկնածուի գիտական աստիճան։ 1890 թ Ստ. Մալխասյանցը աշխատանքի է անցնում Թիֆլիսի Ներսիսյան դպրոցում, որտեղ աշխատել է մինչև 1910 թ, 1903-1906 թթ լինելով տեսուչ։ Այդ տարիներին նա ամուսնանում է Սաթենիկ Բենկլյանի հետ։ Այստեղ նա գրում է Ներսիսյան դպրոցի 75-ամյա գործունեության պատմությունը, ինչպես նաև մի քանի դասագրքեր ու շատ հոդվածներ։ Եղել է Ժողովրդական (հետագայում՝ Ռամկավար ազատական) կուսակցության ղեկավար դեմքերից։ 1910-1914 թվականներին Ստ. Մալխասյանցը Թիֆլիսի Հովնանյան օրիորդաց դպրոցի տեսուչն էր, իսկ 1914-1915 ուս. տարում տեսուչի պաշտոնով աշխատանքի է հրավիրվում Գևորգյան ճեմարան, սակայն 1917-ին ճեմարանը փակվելու պատճառով նորից վերադառնում էԹիֆլիս ու տեսուչի պաշտոնով աշխատանքի է անցնում Գայանյան վարժարանում։ 1919-ին Մալխասյանցը վերջնականապես վերադառնում է Հայաստան. մեկ տարի պաշտոնավարում է Ալեքսանդրոպոլ ի (ներկայումս՝ Գյումրի) նորաբաց առաջին համալսարանում։ Ստ. Մալխասյանցի ելույթը Հայաստանի Հանրապետության Ազգային Ժողովում հիմք հանդիսացավ անկախ Հայաստանի (1918 - 1921) պետական դրոշիգույների ընտրության համար Հայաստանի անկախության վերականգնումից հետո նույն գույներով դրոշը նորից դարձավ Հայաստանի Հանրապետության պետական հորհրդանիշը։ 1920 թվականի փետրվարի 1-ին նրան շնորհվել է պատվավոր իրավունքը կարդալու առաջին հանդիսավոր դասախոսությունը նորաբաց Երևանի Պետական Համալսարանում։ 1940-ին Ստ. Մալխասյանցին honoris causa (երբ գիտական աստիճանըը շնորհվում է առանց դիսերտացիա պաշտպանելու, սակայն գիտության բնագավարում մեծ ներդրում կատարելու համար) շնորհվել է գիտությունների դոկտորի պատվավոր գիտական աստիճան, իսկ 1943-ին նա ընտրվել է նորաբաց Հայկական Գիտությունների ակադեմիայի հիմնադիր կազմի անդամ։ Ակադեմիկոս Ստ. Մալխասյանցը Սուրբ Էջմիածնի Մայր աթոռի հոգևոր խորհրդի անդամ էր, ինչպես նաև «Էջմիածին» ամսագրի հիմնադիր անդամ՝ 1944-ից։ Ստ. Մալխասյանցը մահացել է Երևանում 1947 թ հուլիսի 21-ին։
Գործունեությունը բանասիրության և թարգմանության ոլորտում
Հայագիտության բնագավառում Մալխասյանցը հիմնականում չորս կարևոր ուղղություններով է զբաղվել՝ բանասիրություն, լեզվաբանություն, թարգմանություն, բառարանագրություն։ Սրանց զուգահեռ նա նաև հայտնի լրագրող էր։ Ստ. Մալխասյանցի առաջին երկու հոդվածները տպագրվել են «Արարատ» ամսագրի 1878-ի 4-րդ և 5-րդ համարներում՝ Թոմաս Էդիսոնի պատրաստած առաջին ձայնագրիչ ապարատի ևՓարիզի Սենի ափին կազմակերպված հայկական ձեռագրերի ու հնատիպ գրքերի ցուցահանդեսի մասին։ Նրա համագործակցությունը «Արարատ» ամսագրի հետ շարունակվել է մինչև «Արարատի» փակումը 1919 թ։ 1944 թ. հունվարից, երբ լույս է տեսել «Էջմիածին» հանդեսի առաջին համարը, Մալխասյանցը եղել է նաև նրա մշտական թղթակիցը։ Նա բազմաթիվ հոդվածներով հանդես է եկել մի շարք այլ հանդեսներում ու լրագրերում, որոնցից են՝ «Մշակ», «Հանդէս ամսօրեայ», «Մարտակոչ», ԳԱ «Տեղեկագիր»։ Ինչպես գրում է բանասիրական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Խաչիկ Բադիկյանը՝ «Պետք է հատուկ ընդգծել, որ Մալխասյանցի՝ մամուլում հրատարակված հոդվածները միայն տեղակատվական բնույթ չեն կրում. նրա հոդվածներն ավելի շատ տեսական և բանավիճային բնույթի են և շատ կարևոր արժեք են ներկայացնում»։
Ներդրումը լեզվաբանության ոլորտում
Մեծ է Ստ. Մալխասյանցի ներդրումը հին հայերենի, հայոց լեզվի պատմության, համեմատական քերականության, ինչպես նաև ժամանակակից հայերենի մի քանի կնճռոտ ու բանավիճային հարցերի ուսումնասիրության մեջ։ Նա իր ծանրակշիռ խոսքն է ասել հայոց լեզվի ցեղակցության, հայերենի տաղաչափության և բազմաթիվ այլ հարցերի վերաբերյալ։ Նրա «Գրաբարի հոլովումը, խոնարհումը և նախդիրները» (Թիֆլիս, 1891 և 1910) և «Գրաբարի համաձայնությունը» (1892) գրաբարի հետագա ուսումնասիրողների համար ուղեցույց են դարձել։ Ընդունելով նախալեզվի գոյությունը՝ Ստ. Մալխասյանցը ընդունում էր գրաբարից առաջ հայ բարբառների գոյության վարկածը։ Հայտնի է, որ 10-ական թվականներին բանավեճ ծավալվեց աշխարհաբարի հոլովների վերաբերյալ. բանավիճելով Մ. Աբեղյանի հետ՝ նա երկու հոդված գրեց՝ ի պաշտպանություն հայցական հոլովի («Հայցական հոլովը աշխարհաբարի մեջ» և «Դարձյալ հայկական հոլովը») (Նոր դպրոց, 1908 և 1909)։ Նույն թվականներին հսկայական բանավեճ էր ծավալվել նաև հայերենի ուղղագրության վերաբերյալ, որի պարագլուխը նույնպես Մալխասյանցն էր, որը տարբեր պարբերականներում հանդես եկավ բազմաթիվ հոդվածներով՝ «Մեկ հնչյունին մեկ գիր» նշանաբանով։ Բանավեճը տևեց տասը տարուց ավելի, նա միշտ մնաց Մանուկ Աբեղյանին հակառակորդ։
